Juridisch
Sociaal zekerheidsrecht uitgelegd
Martin Koster
Algemeen directeur Vertalingen.nl sinds 1999.
Ben je ziek en kun je een tijdje niet werken? Of ben je je baan kwijt en zit je (tijdelijk) zonder werk? De overheid zorgt er dan voor dat je toch nog een inkomen krijgt om te kunnen overleven. Dit noemen we sociale zekerheid. In deze blogpost leggen we uit wat het sociaal zekerheidsrecht is en welke voorzieningen hieronder vallen.
Wat is het sociaal zekerheidsrecht
Het sociaal zekerheidsrecht is een stelsel van wetten en voorzieningen in Nederland dat ervoor zorgt dat mensen in geval van arbeidsongeschiktheid, werkloosheid, ziekte of pensioen een inkomen hebben. Komt iemand, tijdelijk of blijvend, in financiële moeilijkheden, dan vormt de overheid het vangnet door middel van sociale verzekeringen en sociale voorzieningen.
Nederland heeft een uitgebreid stelsel aan wetten en regelgeving op het gebied van de sociale zekerheid. Als onderdeel van het bestuursrecht regelt het sociaal zekerheidsrecht het geheel aan rechten en verplichtingen van iedereen die te maken heeft met sociale zekerheid: werkgevers, werknemers, arbeidsongeschikten, werklozen, ouderen en zelfstandigen.
Deze sociale zekerheid is gebaseerd op solidariteit en saamhorigheid: met z’n allen zorgen we voor elkaar.
Sociale zekerheid in Nederland
Het sociaal zekerheidsstelsel in Nederland wordt gebruikt om mensen te helpen die wegens bepaalde omstandigheden in de financiële problemen terecht zijn gekomen. In deze categorie vallen mensen die tijdelijk of blijvend geen of niet genoeg inkomen binnen krijgen om te kunnen leven. Mensen met een hoog inkomen dragen meer bij aan het stelsel dan mensen met een laag inkomen. De meest voorkomende oorzaken van deze financiële problemen zijn:
- Werkloosheid
- Arbeidsongeschiktheid
- Ziekte
- Pensioen
- Overlijden van naasten
Met andere woorden: het sociale zekerheidsstelsel zorgt voor een passende ondersteuning wanneer de situatie daarom vraagt.
Wat zijn sociale verzekeringen?
Binnen het sociale verzekeringsstelsel bestaan er twee soorten sociale verzekeringen:
- Volksverzekeringen
- Werknemersverzekeringen
Ook zijn er sociale voorzieningen zoals de Wajong, IOAW, IOAZ en TW. Hier betaalt men geen premie over.
1. Volksverzekeringen
Onder Volksverzekeringen vallen:
- Algemene Ouderdomswet (AOW) – basispensioen voor mensen van 65 jaar en ouder.
- Wet langdurige zorg (Wlz) – verzekert tegen bijzondere ziektekosten zoals kosten van langdurige opname in ziekenhuis.
- Algemene nabestaandenwet (Anw) – geeft recht op een uitkering voor de naaste verwanten van een overledene.
- Algemene Kinderbijslagwet (AKW) – uitkering voor de onderhoudskosten van een kind.
Deze verzekeringen zijn voor alle inwoners van Nederland en worden gefinancierd door inkomensafhankelijke premies en belastingen. Betaal je loonbelasting? Dan betaal je mee aan de volksverzekeringen. Hoeveel je betaalt voor de verzekeringen is afhankelijk van je inkomen. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) regelt de volksverzekeringen.
2. Werknemersverzekeringen
Ben je in loondienst in Nederland dan heb je ook te maken met werknemersverzekeringen. Onder werknemersverzekeringen verstaan we:
- Ziektewet (ZW) – keert uit als je als werknemer ziek wordt.
- Werkloosheidswet (WW) – keert uit als je als werknemer werkloos bent.
- Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) – keert uit als je als werknemer langdurig ziek of arbeidsongeschiktheid wordt.
- Wet Arbeid en Zorg (WAZO) – keert uit bij zwangerschap of adoptie.
Zowel jijzelf als je werkgever betalen premie voor deze verzekering. Deze wordt ingehouden op je loon. Het UWV voert de werknemersverzekeringen uit. Mensen in loondienst zijn verzekerd dankzij de werknemersverzekering tegen inkomensverlies als gevolg van werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of ziekte.
Wat zijn sociale voorzieningen?
Naast sociale verzekeringen bestaan er ook sociale voorzieningen. Denk hierbij aan:
- een uitkering
- een product zoals een medisch hulpmiddel
- een dienst zoals verzorging
Om gebruik te kunnen maken van sociale voorzieningen hoef je geen premie te betalen. De overheid betaalt deze met geld uit algemene middelen zoals belastingen.
